Etiketjes, labeltjes, stempeltjes, hokjes, vakjes….

Etiketjes, labeltjes, stempeltjes, hokjes, vakjes…..

Allemaal oordelen. Oordelen wordt meestal als negatief gezien. Maar we doen het allemaal, elke dag, de hele dag. En dat is ook goed. We hebben dat oordelen nodig om de wereld om ons heen te begrijpen en om prettig en veilig de dag door te komen. We moeten bijvoorbeeld beoordelen of het veilig genoeg is om de weg over te steken. Of dat het in de koelkast bewaarde eten niet bedorven is zodat we niet doodziek worden. Wat voor weer het is, zodat we onze kleding daaraan aan kunnen passen.

Als we het over oordelen hebben, moeten we onderscheid maken tussen beoordelen en veroordelen. Beoordelen is nodig en nuttig. Veroordelen echter moeten we overlaten aan God, of in geval van crimineel gedrag aan de rechters. En dan heb je nog vooroordelen, dat zijn oordelen die niet gebaseerd zijn op feitelijke waarheden, maar op, van horen zeggen, halve waarheden en onjuistheden.

In dit stukje wil ik het hebben over het oordelen van menselijke eigenschappen en gedrag. De bovenstaande woorden uit de titel hebben vaak een negatieve klank en zijn zeer vaak de bron van verhitte discussies in de sociale media, waarbij het opvalt dat vooral het niet begrijpen waarover men spreekt en het denken in stereotypen en vooroordelen pijn veroorzaakt.

Ik wil hier graag enige nuance in aanbrengen. De woorden uit de titel worden vaak op één hoop gegooid, maar ik denk dat hier een onderscheid gemaakt kan worden tussen beoordelen en veroordelen. Een etiket, een label, een stempel, oftewel een diagnose is een beoordeling van bepaald gedrag of eigenschappen. Het kan helpen om jezelf (of een ander) te begrijpen,  maar het is nooit een totale definitie van wie jij bent.

Een hokje of een vakje echter vind ik meer een veroordeling. Het is veel te beperkt en zet mensen gevangen in stereotypen. Bovendien zijn de wanden van de hokjes vaker opgebouwd uit vooroordelen dan uit feiten. Hoewel het volkomen logisch is dat onze hersenen gebruik maken van het hokjesdenken om enigszins orde aan te brengen in de informatie uit deze chaotische wereld, zijn mensen toch ook nooit in een hokje te vangen. Ik zal uitleggen waarom. Stel; je hebt een hokje waar je mensen met adhd in wilt stoppen. Goed, je hebt mensen met een lage intelligentie en mensen met een bovengemiddelde intelligentie en dat geldt ook voor mensen met adhd. Dan heb je dus al twee vakjes. Kijk dan eens naar het onderscheid tussen extraverte en introverte mensen, die komen ook weer in beide groepen voor. Dan heb je al vier hokjes. Sommige mensen hebben autistische kenmerken, anderen niet. Voila, acht hokjes. Dan heb ik het nu nog maar over enkele eigenschappen van iemands persoonlijkheid en over uitersten op bepaalde spectra, terwijl er natuurlijk ook veel tussenvormen zijn. Je begrijpt het al, dit levert vele hokjes op. Zoveel hokjes als er mensen zijn, dus geheel nutteloos om dat te proberen. Laten we dan ook met zijn allen proberen om de hokjesgeest zo min mogelijk ruimte te geven.

Zoals ik al zei, etiketjes kunnen nuttig zijn. Om bepaald gedrag of eigenschappen te beschrijven en begrijpen. Laten we dan echter wel uitgaan van de professionele, wetenschappelijke beschrijvingen en verklaringen. Tegenwoordig met het internet en Google is informatie voor iedereen toegankelijk en makkelijk te vinden en iedereen is een expert. Hier schuilt echter ook een groot gevaar in. Er is naast de goede informatie ook veel ‘wilde’ informatie te vinden. Informatie die geen wetenschappelijke onderbouwing heeft, maar die wel zo gebracht wordt door zelfverklaarde-professionals. Zweverige, alternatieve informatie. Informatie gebaseerd op stereotypen en vooroordelen. Allemaal informatie, waar je je vraagtekens bij kunt zetten, maar die wel gebracht wordt als waarheid. En dan ook weer door leken in de al eerder genoemde verhitte discussies wordt ingebracht.

Ik denk dat wij ervoor moeten waken om mee te willen praten over, en vooral een mening te hebben over, onderwerpen waar wij niet mee te maken hebben, geen ervaring mee hebben, of waar wij ons niet werkelijk in verdiept hebben.

Dit veroorzaakt zoveel frustratie en pijn bij de mensen die wel met deze etiketjes te maken hebben. Bovenop het dealen met je etiketje, het leren begrijpen en hiermee leren omgaan, het accepteren van je anderszijn, moet je ook nog eens omgaan met de pijn van je onbegrepen voelen en frustratie over ongefundeerde meningen die kant nog wal slaan. Of het nu gaat om adhd, autisme, dyslexie, zwakbegaafdheid, hoogbegaafdheid, hooggevoeligheid, etcetera, etcetera….., dit onbegrip is een gezamenlijke pijn. En dan meng je je toch weer in zo'n discussie, terwijl je je had voorgenomen om dat niet meer te doen, want het heeft toch geen zin….maar ja, je wordt weer eens getriggerd, want je wilt zo graag dat mensen het begrijpen...

Jezelf begrijpen is ook zonder etiketje al moeilijk genoeg. Dus laat je mening eens wat vaker thuis, maar vraag eens hoe het voor de ander is, of wat je voor die ander kunt betekenen. Aanvaard zoals jij ook aanvaard wilt worden en heb gewoon lief. Bedenk dat God ons allemaal, dus ook de rare, vreemde, aparte mensen, lief heeft.