Diversiteit en inclusie, thema’s waarover terecht veel gesproken en gediscussieerd wordt in de media. Het zijn belangrijke thema’s. Diversiteit is een feit, er is veel variatie en verschil tussen mensen. Maar inclusie is vaak nog wel een probleem. Er wordt nog veel gediscrimineerd in ons tolerante Nederland. Even wat voorbeelden. Het feminisme heeft al veel bereikt, maar de emancipatie van de vrouw is nog niet compleet. Kijk maar eens naar de lonen in de top van het bedrijfsleven. Ook in veel kerken is er nog een grote achterstand. Kijkend naar de zwarte pieten discussie zien we dat er veel pijn zit bij mensen die vanwege hun huidskleur of etniciteit nog te vaak anders behandeld worden. En dan nog de LHBTIQ+ gemeenschap, Nederland is dan misschien vergeleken met veel andere landen aardig tolerant, maar nog steeds hebben zij hier ook te maken met veel vooroordelen, onbegrip en afwijzing. Maar goed, al deze discussies wil ik hier niet aangaan. Kort gezegd hebben allerlei groepen die anders zijn, die afwijken van de norm, het vaak moeilijk.
Vanuit mijn vakgebied en vanwege ervaringen in mijn omgeving wil ik graag pleiten voor de acceptatie en inclusie van een hele andere groep, namelijk de neurodiverse mensen die afwijken van de neurotypische mens. Neurodiversiteit is het geheel van allerlei uiteenlopende manieren van hoe het brein werkt, waarbij het neurotypische brein gezien wordt als normaal, de norm. De rest wordt gezien als afwijking van de norm. Denk hierbij aan o.a. ASS, ADHD, schizofrenie, bipolaire stoornis, persoonlijkheidsstoornissen, zwakbegaafdheid en verstandelijke beperking, maar ook hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit.
In de GGZ, maar ook in de maatschappij, wordt de afwijking van de norm doorgaans beschouwd als een stoornis, als problematisch voor de persoon zelf, als wel ook voor de omgeving. De insteek van de hulpverlening is dan ook om deze mensen te helpen door middel van therapie, medicatie, psycho-educatie en begeleiding, zodat ze zo normaal mogelijk kunnen functioneren. Van deze mensen wordt dus verwacht dat zij zich aanpassen aan de norm, dat ze een stuk van hun eigenheid onderdrukken omdat dat voor de omgeving makkelijker is. Ik denk dat we daar de plank volledig mee misslaan. Net als de andere groepen die ik al beschreef, die het recht hebben op zichzelf te zijn én geaccepteerd te worden ongeacht alle verschillen en volledige gelijkwaardigheid in de diversiteit die er is. Zo moet dat ook gelden voor de neurodiversiteit, voor al deze vormen van anderszijn. Ja, er zijn grote verschillen in hoe de breinen van verschillende mensen werken, maar we zijn allemaal volop mens, unieke mensen zelfs. Net zoals we er ook allemaal anders uitzien. En toch, waarom hebben we toch zo’n moeite met alles wat afwijkt? Het ene brein is niet beter dan het andere brein. Het ene brein is anders dan het andere brein, meer is het niet!!
Het maakt me boos en verdrietig dat er van de neurodiverse mens wordt verwacht om zich zo normaal mogelijk te gedragen. Maar wat is normaal gedrag? Wie bepaalt dat? De meerderheid? Het normale gedrag van de neurodiverse zou dan abnormaal zijn, terwijl het normale gedrag wat van hem verwacht wordt juist voor hem abnormaal en tegennatuurlijk is. Volg je hem nog? Vaak moet iemand dan zo tegen zijn eigen natuur ingaan, met alle gevolgen van dien. Vaak juist veroorzaakt de stress en het harde werken om maar normaal te doen en te willen zijn de problemen waar de afwijkende neurodiverse breinen tegenaan lopen. Met als gevolg trauma’s, uitbarstingen, uitval of depressies. Verwachtingen die ze ook zichzelf opleggen, want afwijkende mensen willen vaak gewoon gewoon zijn. Maar ook zeker door de verwachtingen van anderen, vooral in de relationele sfeer. Door het constante aanpassen verliezen ze zichzelf, het zicht op wie ze werkelijk zijn en het aanvaarden en omarmen wie ze zijn. Want het gewoon gewoon willen zijn komt vooral doordat anderen ze als abnormaal beschouwen, het niet geaccepteerd en gewaardeerd worden van hoe je werkelijk bent en dus niet jezelf kunnen zijn. En dat is wel wat ieder mens nodig heeft.
Van een verstandelijk beperkte of zwakbegaafde wordt gelukkig niet gevraagd zich aan te passen aan de norm. Het is duidelijk dat zij dat niet kunnen. En gelukkig is er tegenwoordig veel ruimte voor inclusie en participatie van deze groep. Maar als we dan naar het andere uiterste van het spectrum gaan, dan wordt er van deze groep wel verwacht dat zij zich naar de norm gedragen. Vooral in het onderwijs schiet de aandacht voor hun specifieke leerbehoeften enorm tekort. En in het werkleven en het dagelijks leven moeten ze vooral niet altijd zo moeilijk doen of zo intens zijn in emoties en gedrag. Hoogbegaafdheid is natuurlijk geen stoornis, maar ze ervaren dezelfde moeilijkheden door het anderszijn. Dat geldt ook voor hoogsensitiviteit, introvert zijn, temperamentverschillen met zijn uitersten. Terecht niet als stoornissen gezien, maar wel degelijk als afwijkend beschouwd. Behalve het anderszijn en wat dat met iemand doet, speelt bij deze groep ook vaak de afwijkende prikkelverwerking een rol in het onderlinge onbegrip. Een diepgaandere prikkelverwerking die meer tijd en energie kost. Een verhoogde prikkelgevoeligheid die sneller voor overprikkeling zorgt. Dat is ook het meest in het oog springende probleem bij ASS en ADHD. Wat veel problemen oplevert in sociale situaties is de meltdown of de shutdown. Vooral de explosieve meltdown. Vaak wordt het gezien als een gebrek aan opvoeding, het kind met een driftbui die gewoon een schop onder de kont nodig heeft. En dat is zo schadelijk! Want de meltdown is géén gedragsprobleem, maar een neurologisch probleem. Er is door overprikkeling een neurologisch proces gaande waar de persoon even geen controle over heeft. Mensen hierop aanvallen en bekritiseren zal nog meer stress opleveren met als gevolg langere of meer meltdowns. Van deze mensen verwachten dit af te leren is als vragen aan een dove om gewoon te luisteren of aan iemand in een rolstoel te zeggen gewoon te lopen. Het bieden van een plek met onvoorwaardelijke acceptatie, begrip en balans in over- en onderprikkeling zal een veel gunstiger resultaat geven. En dan is er nog de groep die in het spectrum van de klinische psychiatrie valt. Deze groep wordt vaak ook beschouwd als mensen met een beperking. Een beperking die meestal als een belemmering wordt ervaren bij het serieus nemen van deze mensen en hun potentieel, vaak staan ze daardoor buiten het werkende leven en aan de buitenkant van de samenleving.
Allemaal vormen van anderszijn, die vaak al genoeg uitdaging met zich meebrengen, zonder dat er ook nog een grote druk op wordt gelegd door het anderszijn te beschouwen als afwijkend, niet normaal, niet goed genoeg, niet oké, als vreemd, gek of raar. Laten we echter ook niet zeggen dat ze zo bijzonder zijn, zo speciaal, want dan voelt de gewone mens zich weer zo tekort gedaan en wordt misschien jaloers. Grapje! Laten we zeggen dat anderszijn anders is, maar ook volstrekt normaal en gewoon en dat we allemaal geheel gelijkwaardig zijn.
Ik zou zo graag zien dat ieder mens tevreden is met zichzelf, zichzelf aanvaardt zonder constante vergelijking met anderen, geniet van zijn unieke eigenheid en mooie en mindere kanten zonder afwijzing van zichzelf accepteert. Gewoon een realistisch en gezond zelfbeeld. En zo ook met empathie naar de ander kijkt. Als we dat kunnen, kunnen we ook wat liefdevoller met elkaar omgaan, elkaar op onze juiste waarde schattend respectvol aanvaarden. Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg? Hoe kunnen we nu allemaal binnen de norm blijven en toch uniek zijn? Ik pleit voor de inclusie van alle diversiteit. Dat is toch veel leuker en minder saai? Laten we ons verwonderen over het bijzondere van de ander! Ik denk ook dat dat de kern is van Jezus’ onderwijs. Liefde van én voor God, vanuit die liefde, compassie en liefde voor de ander en jezelf. Leef lief!! Dan staan we samen sterker in onze schoenen wanneer de onvermijdelijke bergen en dalen zich in ons leven zullen aandienen. Want het leven is al moeilijk genoeg zonder dat we het elkaar moeilijk maken. Leef lief!!
