donderdag 4 mei 2017

Anders eenzaam?

Over stereotypering en vooroordelen.


Autisten hebben geen gevoel, nemen alles letterlijk en kunnen niet tegen veranderingen.  


ADHD-ers kunnen nooit stilzitten en flippen om het minste of geringste. Ze moeten gewoon wat harder aangepakt worden.


ADD-ers zijn lui en zitten maar wat te dromen. Ze moeten gewoon een schop onder de kont hebben.


Dyslectici zijn gewoon dom.


Hoogbegaafden zijn nerds met een brilletje die de hele dag met hun neus in de boeken zitten en niet met mensen kunnen omgaan.


Beetje kort door de bocht of niet? Misschien zit je nu zelfs met kromme tenen te lezen. De meeste mensen weten gelukkig wel dat bovenstaande beweringen grote onzin zijn en mensen die mij kennen weten dat ik zeker niet zo denk. De laatste jaren is er veel meer kennis over deze zaken en op het web is informatie voor iedereen toegankelijk. Iedereen kent wel iemand, en waarschijnlijk wel meerderen, die hier mee te maken hebben.


Gelukkig hoor ik in mijn omgeving de bovenstaande vooroordelen steeds minder, maar gisteren werd ik helaas geconfronteerd met bovenstaande stereotypering van de hoogbegaafde en dat triggerde mij om dit stukje te schrijven. Het gebeurt trouwens wel vaker dat ik geraakt wordt door zulke uitspraken. Ik kom veel vaker onbekendheid en onwetendheid inzake hoogbegaafdheid tegen. Mensen hebben vaak geen idee waar ze het over hebben.


Ik vraag me dan af, hoe komt dat nu? Kennen mensen geen hoogbegaafden in hun omgeving, komt het zo weinig voor?
Laten we eens naar wat prevalentiecijfers kijken.
Autisme spectrum stoornis 1 tot 2%
AD(H)D 3 tot 6%
Dyslexie 3 tot 10%
Hoogbegaafdheid 2 tot 3%
Het prevalentiecijfer van hoogbegaafdheid is dus niet echt veel lager. Van de 100 mensen die je kent zijn er dus 2 à 3 hoogbegaafd. Toch herkennen de meeste mensen de hoogbegaafde in hun omgeving niet. En daar zijn denk ik verschillende redenen voor.


Zo heeft niet elke hoogbegaafde een universitaire studie afgerond. Hoogbegaafdheid is géén lot uit de loterij of een ticket voor succes. En zeker geen easy way to happiness. Heel veel hoogbegaafden lopen vast in hun leven, in hun ontwikkeling.


Soms werd/wordt de hoogbegaafdheid niet herkend, waardoor de juiste stimulans en begeleiding achterwege bleef/blijft. Het is een groot misverstand dat een slim kind zichzelf wel redt en dat die vanzelf wel op de goede plek komt.


Ook als de hoogbegaafdheid wel wordt herkend, maar er wordt niet op de juiste wijze gestimuleerd, begeleid en onderwezen, treden dezelfde problemen op.


Ook een slim kind moet leren leren. Moet geprikkeld worden. Een groot gevaar is verveling op school, te makkelijk, geen uitdaging, waardoor de intrinsieke motivatie verloren gaat. Bovendien hebben ze een hekel aan nutteloze oefeningen en herhalingen. Als ze ergens niet het belang van inzien is het erg moeilijk voor ze om daar hun tijd en energie in te steken.


Een ander gevaar is dat het gevoel, het weten, anders te zijn aanpassingsgedrag tot gevolg heeft. Hoogbegaafden zijn meesters in aanpassen. Hoezo geen inlevingsvermogen? Ze willen er ook gewoon bij horen, maar vinden vaak geen aansluiting. Dat is niet omdat ze geen sociale vaardigheden hebben, maar omdat ze gewoon op een ander ontwikkelingsniveau functioneren dan hun leeftijdsgenoten.


Een en ander heeft vaak tot gevolg dat ze gaan onderpresteren en uiteindelijk niet hun volledige potentieel benutten. Veel hoogbegaafden functioneren ver onder hun werkelijke niveau. Sommigen kunnen er door allerlei omstandigheden geen uiting aan geven, wat erg frustrerend kan zijn. En wat overigens niet erg bevorderlijk is voor hun welzijn, met als gevolg veel psychische problemen, depressie, burn-out, maar vaker nog een bore-out.


Laten we eens kijken naar de moderne definitie van een hoogbegaafde: Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.


Zoals je in deze definitie kunt zien is een hoogbegaafde meer dan alleen iemand met een hoog iq. Het is ook een sensitieve, emotionele en intense persoon. Dus zeker niet de sociaal onaangepaste nerd! Het is juist omgekeerd, ze hebben vaak een enorm inlevingsvermogen, een sterke empathie en een groot rechtvaardigheidsgevoel. Echter krijgen ze hierdoor in deze harde wereld vaak het deksel op de neus. Plus de enorme intensiteit waarmee ze waarnemen en ervaren, maakt dat er vaak ook een grote behoefte is aan rust, je even terugtrekken, even ontladen en weer opladen. Maar een hoogbegaafde is dus zeer zeker wel een sociaal mens.


Een andere reden dat de hoogbegaafde vaak niet opvalt en herkend wordt, is dat ze er meestal niet mee te koop lopen. Als ze niet die afgestudeerde academicus zijn, maar in een gewone baan functioneren, is het in hun omgeving vaak niet bekend. Waarschijnlijk zit er ook een stukje schaamte omdat je niet aan de maatschappelijke verwachtingen hebt voldaan, of wellicht aan je eigen verwachtingen?  


Hoe dan ook, niet veel mensen weten dat ze altijd maar aan het studeren zijn, gedreven door hun tomeloze nieuwsgierigheid. Ze zijn constant aan het leren en reflecteren, ze beschouwen de wereld en zichzelf doorlopend.  Door hun autonomie, hun zelfbewustzijn en hun goede capaciteit tot zelfsturing zijn veel hoogbegaafden eigen baas en leren ze voornamelijk door zelfstudie. Ze genieten van creatieve processen.


Een hoogbegaafde vindt het heerlijk om ergens helemaal in te duiken. Wanneer ze dan lekker in een flow zitten, vergeten ze alles om zich heen. En als ze dan voor hun gevoel weer één of andere wonderbare ontdekking hebben gedaan en dat met anderen willen delen, krijgen ze vaak te horen: Jaha, nu weten we het wel! Waarom moet je nou altijd zo serieus zijn? Waarom moet je altijd zo diep gaan? Waarom wil je altijd alles weten? Jij denkt altijd dat je het beter weet! Oeps...ohja...ik ben anders….een ander heeft die drang niet…


Wat me weer brengt bij de titel van dit stukje: Anders eenzaam?


Ja, soms wel. Door opmerkingen zoals hierboven, of door zo’n stereotypering als in het begin van dit stukje voel je je even buitenspel gezet. Het deksel op je neus. Je voelt je onbegrepen, niet aanvaard, niet geaccepteerd, niet gewaardeerd. En mede door die enorme gevoeligheid komt dit dan heel erg binnen. Pats...alles blokkeert. De rem gaat er weer op..


Soms ook zet je jezelf juist buitenspel. Door niet open te zijn over jezelf, jezelf niet te laten zien. Door ervaring weet je dat er grofweg twee veelvoorkomende manieren zijn waarop mensen kunnen reageren als ze erachter komen dat je hoogbegaafd bent. En uit angst voor die reacties verstop je jezelf maar liever.


De ene reactie is dat mensen hierdoor geïmponeerd worden, ze voelen zich minder en gaan zich er daarom tegen afzetten. Doe maar gewoon….  Wie denk je wel dat je bent? Denk maar niet dat je beter bent! Er ontstaat een angst dat men je verwaand of arrogant gaat vinden.


Of mensen zijn onder de indruk en gaan tegen je opkijken. Verwachten heel veel van je, wat natuurlijk alleen maar kan tegenvallen. Of ze distantiëren zich van je omdat ze denken niet aan je te kunnen tippen of ze zijn bang dat ze wat stoms zeggen. Ook dat wil je liever vermijden.


Hoe dan ook, in beide gevallen wordt er een afstand gecreëerd. Terwijl je dat dus helemaal niet wilt. Een hoogbegaafde is helemaal niet bezig met slechter of beter, maar met echtheid, authenticiteit en uniciteit. De hoogbegaafde wil echt, wezenlijk contact, wil weten wie je bent en wat je bezighoudt, wat je drijft. Hij wil graag je ware zelf zien. Wil zelf ook graag gezien worden, maar dan wel het ware complete zelf. Dus met alle eigenschappen. Dat hoogbegaafd zijn niet altijd alleen maar leuk, makkelijk en handig is, maar ook problemen en frustraties met zich meebrengt.


Er is nog een reden voor de ervaren afstand. Een hoogbegaafde voelt zich vaak niet begrepen. Maar andersom begrijpt de hoogbegaafde de ander vaak ook niet. Het is voor een hoogbegaafde vaak onvoorstelbaar dat je niet alles wilt weten. Dat je gewoon je schouders ophaalt als je iets niet snapt en je daar dan bij neerlegt. Het niet out of the box kunnen of willen denken. Dat de kaart niet het gebied is. Onbegrijpelijk.


Voor een hoogbegaafde christen komt daar vaak nog een extra moeilijkheid bij. Met andere hoogbegaafden, waarmee je over alle andere zaken in het leven heerlijke diepgaande gesprekken kunt hebben, kun je je geloof niet delen. Andere gelovigen willen of kunnen vaak niet zo diep gaan als waar jij behoefte aan hebt. Ze schrikken vaak van je onderzoekende drang en vragen. Vragen die jou niet onzeker maken over je geloof of je laten twijfelen aan je geloof, maar hen misschien wel. Als je dan ook nog eens een vrouw bent, maakt dat het er in kerkelijk verband zeker niet makkelijker op. Dan zijn er soms muren waarbij je moet zoeken naar Gods deur.


Dit alles levert dus een continu dilemma op. Laat je jezelf niet zien, dan is er afstand en geen echt contact. Laat je jezelf wel zien, dan ontstaat er vaak ook afstand en dus geen echt contact. Zo kun je je juist temidden van mensen eenzaam voelen. Het is dus schipperen en soms toch de stap wagen. Voor die ene die je wel gewoon accepteert zoals je bent. Of die ene die met hetzelfde zit en zich in jou herkent. Of die ene die je wel kan bijhouden. Iedereen die een hoogbegaafde kent weet hoe vermoeiend ze vaak kunnen zijn. Dus dankbaar voor elke ware vriend die het wel verdraagt. Die je soms gewoon even in alle snelheid en hevigheid laat gaan in je complexiteit.


Als christen weet ik dat ik geliefd ben, dat mijn waarde niet afhangt van de mening van een ander. Maar God heeft ons, mensen, ook aan elkaar gegeven. Liefde is Gods drijfveer en dat moet ook onze drijfveer zijn. Maar om elkaar lief te kunnen hebben, moeten we wel de afstand tussen elkaar overbruggen. Moeten we ons kwetsbaar opstellen en onszelf laten zien. We moeten ieder in zijn eigen waarde laten en de ander accepteren zoals diegene op dat moment is. Met onze fouten en gebreken. Met onze sores en shit. Met onze beperkingen en eigenaardigheden.


Maar laten we elkaar ook accepteren met onze gaven en talenten, met onze bijzonderheid en uitzonderlijkheid, op wat voor gebied dan ook. Zonder vergelijkingen te maken, zonder rangorde aan te brengen of zonder er een waardeoordeel aan te hangen. Laten we genieten van de variëteit en diversiteit die God heeft geschapen. Omdat we allemaal op onze eigen unieke manier prachtig en bijzonder zijn!


Maar het is zo moeilijk!  Zo moeilijk om jezelf echt te laten zien. Ik heb de laatste jaren wel geleerd om me steeds een beetje meer open te stellen. Ik vind het niet meer moeilijk om het over mijn fouten en gebreken te hebben. Ik steek niet meer onder stoelen of banken dat ik jarenlang een sociale fobie had en depressief was. Dat ik ongeduldig ben en een rommelkont is ook geen geheim. Maar over dat andere stukje van mezelf heb ik het eigenlijk bijna nooit. Is het mijn vooroordeel dat ik denk dat je het toch niet begrijpt?


Gelukkig begrijpt God het wel! Altijd!


Leuk toepasselijk liedje! :-)
Opwekking kids 277
Een plek op deze aarde

Soms denk je bij jezelf:
ben ik echt wel nodig,
de wereld draait wel verder zonder mij.
Ik doe ook nooit iets goed,
wat ben ik toch een loser.
Het gaat veel beter zonder mij erbij.

Ben je ernstig ziek of heb je een beperking
of heb je iets zoals ADHD.
En hierdoor gaan de dingen vaak wel effe anders
en krijg je het gevoel: ik tel niet mee.

Refrein:
Voor jou is er een plek op deze aarde
en niemand past er in behalve jij.
Een plaats die God speciaal voor jou
bedacht heeft.
Nee, de wereld die is niet compleet
zonder jou erbij.

Ben je soms heel slim en ontzettend pienter,
maar ondanks dat gaat het niet al te best.
Je bent wel hoogbegaafd,
maar soms ook erg onzeker
omdat je denkt: ik hoor niet bij de rest.

(Refrein)

Omdat je anders bent dan de meeste mensen,
doet dat heel vaak diep van binnen pijn.
Maar God heeft jou gemaakt
en 'Hij zag dat het goed was'.
Dus twijfel er niet aan: je mag er zijn



N.B. Nog even een opmerking. Ik besef dat de informatie over hoogbegaafdheid en de beschrijving van de ervaren problemen in deze blog erg summier is. Ik heb een klein inkijkje willen geven in het hoofd en leven van een hoogbegaafde en heb het erg algemeen gehouden. Geen enkel mens is te vangen in een paar woorden, daarvoor zijn we allemaal te uniek. Wil je toch meer weten? Het internet staat vol met informatie, maar ik zou zeggen, probeer die hoogbegaafde in je omgeving eens te ontdekken en beter te leren kennen. Dan zul je zien en ervaren dat ze misschien soms wel wat anders en bijzonder zijn, maar dat het ook gewone mensen zijn. Mensen die genieten van een goed gesprek.

Nog een opmerking. Elke keer als ik hier op deze blog een stukje plaats vind ik het spannend, zelfs al zijn de reacties meestal positief. Maar nog niet eerder vond ik het zo eng…. Ik heb dus ook zo mijn zwakheden.  ;-)

2 opmerkingen:

  1. Summier? Ik vind het juist een heel goed stuk waarin je veel aspecten een plek hebt weten te geven. Graag gelezen en veel herkenning vanuit mijn hooggevoeligheid. Of ik hoogbegaafd ben weet ik niet. Ik kon wel goed leren en mijn manier van redeneren gaat voor anderen soms te snel. Ik ben erg gepest met mijn 'anders' zijn. Maar in plaats van me te conformeren ben ik eigenzinnig mijn weg gegaan. Dat leverde op latere leeftijd diepe vriendschappen met andere eigenzinnige en kunstzinnige mensen.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Mijn ervaring is dat ook al ben je'anders' het nodig is om jezelf te blijven. Dan ben je namelijk authentiek, zoals God je bedoelt heeft. Mooier, en misschien voor andere mensen vreemder, is er niet. Blijf vooral zoals je bent!

    BeantwoordenVerwijderen